Συνέντευξη Δρ. Σταυρούλας Κουράκου – Δραγώνα στους ‘Φίλους του Ξινόμαυρου’

Η Δρ. Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα δε χρειάζεται συστάσεις. Χημικός, Οινολόγος, Ιστορικός και ουκ ολίγες άλλες ιδιότητες. Έχει αγαπήσει τον ελληνικό αμπελώνα, τις ελληνικές ποικιλίες και τα κρασιά της Πατρίδας μας όσο λίγοι. Έχει δώσει “μάχες” στην Ευρωπαική Ένωση για τους Οίνους με Ονομασία Προέλευσης. Άνθρωπος που έχει εμπνεύσει το σεβασμό με το έργο της, αποφάσισε – αν και δεν το κάνει συχνά- να δώσει μια εκ βαθέων συνέντευξη στους “Φίλους του Ξινόμαυρου”. Την ευχαριστούμε θερμά γι αυτό.

“Φίλοι του Ξινόμαυρου”: Δεν παρακολουθείτε απλά τον Ελληνικό Αμπελώνα και το Ελληνικό Κρασί αλλά είστε από τους ανθρώπους που έχουν εργαστεί πάνω στη διαφοροποίησή του και την ανάδειξή του. Μετά από τόσα χρόνια πώς σας φαίνεται η Καμπάνια με τα Κρασιά Πρεσβευτές (Ambassadors) της Ελλάδας και μάλιστα από συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή (Ασσύρτικο Σαντορίνης, Μοσχοφίλερο Μαντινείας, Αγιωργίτικο Νεμέας, Ξινόμαυρο Νάουσας/Αμυνταίου). 

Δρ. Σταυρούλα Κουράκου – Δραγώνα: Ότι έπρεπε να γίνει μια συστηματική προβολή ελληνικών οίνων στις ξένες αγορές είναι αναμφισβήτητο. Το γεγονός ότι επελέγησαν τέσσερις ποικιλίες αμπέλου που καλλιεργούνται στις πιο σημαντικές ζώνες παραγωγής οίνου Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης (Π.Ο.Π.) με βρίσκει σύμφωνη. Όμως διαφωνώ με το logo “New wines of Greece”, γιατί οι γηγενείς ποικιλίες αμπέλου και οι περιοχές που προβάλλονται δεν είναι “νέες”. Έχουν ιστορία αιώνων που χάνεται κάτω από τον χαρακτηρισμό των κρασιών ως “New”.Στην πραγματικότητα πρόκειται για τα ίδια κρασιά που αναγεννήθηκαν χάρη στην εφαρμογή σύγχρονων μεθόδων παραγωγής, επεξεργασίας και συντήρησης. Η έννοια της “αναγέννησης” ήταν αυτή που έπρεπε να προβληθεί. Να τονισθεί η ιστορικότητα και η διαχρονικότητα των αμπελουργικών περιοχών που χάρη στα σύγχρονα οινοποιεία και στις επιστημονικές αμπελουργικές και οινολογικές γνώσεις δίνουν οίνους που δεν είναι “νέοι”, αλλά “αναγεννημένοι”.
 
Θα χαρακτήριζα “New” τους ελληνικούς οίνους από διεθνοποιημένες ποικιλίες που καλλιεργήθηκαν τα τελευταία χρόνια από διαφορετικές αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις στη χώρα μας, οι οποίοι στερούνται ιστορικών καταβολών: είναι πράγματι “νέοι”, όπως “νέες αμπελουργικά χώρες” χαρακτηρίζονται η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία, η Νότιος Αφρική κ.α., σε αντιδιαστολή με τις “παραδοσιακές αμπελουργικές χώρες”, όπως η δική μας.

Υπάρχει μια σχετική «αντιγνωμία» για το Ξινόμαυρο. Κάποιοι ισχυρίζονται ότι είναι «δύσκολο» κρασί και ως εκ τούτου δεν είναι εύκολο να εξαπλωθεί και να «αγαπηθεί» και κάποιοι άλλοι ότι έχει «ισχυρή προσωπικότητα» και, ως εκ τούτου, σε βάθος χρόνου δίνει «μεγάλα κρασιά». Αυτές είναι απόψεις της περασμένης δεκαετίας ή είναι όντως έτσι;

Στο πλαίσιο του Α’ Πανελλήνιου Συνεδρίου Οινολογίας (Αθήνα 1992) είχε οργανωθεί οργανοληπτική δοκιμασία οίνων Νάουσας από Ξινόμαυρο, οι οποίοι προέρχονταν από ένα τριετές ερευνητικό πρόγραμμα του Ινστιτούτου Οίνου σε συνεργασία με τον τότε Διεπαγγελματικό Φορέα Νάουσας. Οι πειραματικοί οίνοι δοκιμάστηκαν από μεγάλο αριθμό συνέδρων και κάθε δείγμα σχολιάστηκε από διαφορετικό κριτή (οινολόγο, δημοσιογράφο, οινοποιό). Οι αμπελώνες στους οποίους εφαρμόστηκε το πρόγραμμα, οι επεμβάσεις που έγιναν στα φυτά, η ανάλυση του εδάφους και των οίνων, καθώς και τα σχόλια των δοκιμαστών έχουν δημοσιευτεί στα πρακτικά του Συμποσίου. Από όλα αυτά προέκυψε ότι το Ξινόμαυρο, ως φυτό, είναι απαιτητική ποικιλία ως προς τις εδαφολογικές συνθήκες και τον τρόπο καλλιέργειάς της. Όταν καλλιεργείται σε εδάφη όξινα ή σε αμπελώνες που ποτίζονται και λιπαίνονται αλόγιστα προς επίτευξη μεγάλων αποδόσεων, όταν υπάρχει στα εδάφη έλλειψη αφομοιώσιμου καλίου ή ο αμπελώνας είναι αραιοφυτεμένος και τα πρέμνα παραφορτωμένα, ο οίνος “Ξινόμαυρο” που παράγεται επαληθεύει την άποψη ότι είναι “δύσκολο” κρασί: σκληρό, στυφό, όξινο, χωρίς σώμα και με ασταθές χρώμα. 

Το έχω επανειλημμένα γράψει: η προβληματική ποιότητα όχι μόνο των οίνων του Ξινόμαυρου, αλλά και άλλων ελληνικών Π.Ο.Π., βρίσκεται στον αμπελώνα. Όμως η οργανοληπτική δοκιμασία των πειραματικών οίνων είχε και τις πολύ ευχάριστες στιγμές της, όταν τα σχόλια για κάποια πειραματικά κρασιά ήταν διθυραμβικά, διαψεύδοντας τις Κασσάνδρες και αποδεικνύοντας ότι οι σωστές επεμβάσεις που είχαν γίνει στους αμπελώνες, είχαν ως συνέπεια την παραγωγή από το ίδιο αμπελοτεμάχιο, οίνων πολύ υψηλής ποιότητας. Θα αντιγράψω εδώ τα σχόλια μιας οινολογικής αυθεντίας: 

«Ευάγγελος Γεροβασιλείου, γεωπόνος-οινοποιός. Ζητώ συγνώμη που παίρνω το λόγο απρόσκλητος και τόσο αυθόρμητα, αλλά το κρασί είναι τέλειο, είναι το αποκορύφωμα της σημερινής δοκιμασίας κρασιών και των εκπλήξεων που μας επιφύλαξε αυτή η οργανοληπτική δοκιμασία. Δεν μπορώ να φανταστώ ανώτερο, είναι η Νάουσα στην τελειότητά της και στο αποκορύφωμα της ποιότητάς της από πλευράς οινοποίησης, παλαίωσης και στιγμής για δοκιμασία. Ήθελα να τονίσω το ρόλο ενός καλού βαρελιού, πρέπει να ήταν ένα βαρέλι ιδανικό για τη Νάουσα και το κρασί έμεινε σ’ αυτό τόσο ώστε ούτε να γεράσει, ούτε το ξύλο να επικρατήσει των χαρακτήρων του κρασιού. Δεν έχω να πω τίποτε άλλο, το αφήνω στη γεύση σας, νομίζω ότι είναι το τελειότερο κρασί».

Ο κύριος Γεροβασιλείου μιλούσε με μεγάλο ενθουσιασμό και πολύ συγκίνηση. Όταν τελείωσε ξέσπασε ένα παρατεταμένο χειροκρότημα επικροτώντας την υψηλή ποιότητα του συγκεκριμένου κρασιού Νάουσα από Ξινόμαυρο. Η φύση έχει προικίσει την περιοχή σας με μια σπάνια ποικιλία με υψηλό οινικό δυναμικό. Στο χέρι σας είναι να επαληθεύονται αυτοί που υποστηρίζουν ότι το Ξινόμαυρο, ως οίνος, έχει “ισχυρή προσωπικότητα” και ότι μπορεί να δώσει “μεγάλα κρασιά”,

 Έχουν πετύχει οι Οινοποιοί του Ξινόμαυρου να προσδώσουν ένα “Τυπικό χαρακτήρα” εύκολα αναγνωρίσιμο? 
 
Πολλοί από αυτούς, ναι. Όχι όμως όλοι.

Είναι σημαντικό ή όχι να υπάρχει «Τυπικότητα» στο Ξινόμαυρο? 
 
Λυπάμαι, αλλά το ερώτημα δεν έχει θέση. Κάθε κρασί Π.Ο.Π. οφείλει να έχει “τυπικότητα” για να είναι αναγνωρίσιμο από τους καταναλωτές. Διαφορετικά κατά τι θα διαφέρει από τα κρασιά χαρμάνια που κυκλοφορούν στις αγορές.

Ποιες φιλοδοξίες θα πρέπει να έχει το Ξινόμαυρο στον παγκόσμιο χάρτη; Ποια είναι, κατά τη γνώμη σας, η θέση που του αξίζει; 
 
Το Ξινόμαυρο δεν μπορεί να έχει φιλοδοξίες. Οι παραγωγοί της Νάουσας και του Αμυνταίου, όσοι καλλιεργούν Ξινόμαυρο, είναι αυτοί που πρέπει να έχουν φιλοδοξίες και να οργανωθούν έτσι ώστε να προβάλλουν από κοινού το Ξινόμαυρο ως “τοποποικιλία”, δηλαδή ποικιλία αναπόσπαστα δεμένη με τις περιοχές καταγωγής της, Νάουσα και Αμύνταιο. Γιατί το Ξινόμαυρο μπορεί να καλλιεργηθεί και σε άλλες περιοχές και μάλιστα εκτός Ελλάδας. Ως φυτό, ως ποικιλία αμπέλου, δεν προστατεύεται, δεν μονοπωλείται η επωνυμία του. Μόνο σε συνδυασμό με τον τόπο καταγωγής του προστατεύεται από τη νομοθεσία της Ε.Ε.:

Ξινόμαυρο
ΝΑΟΥΣΑ
Προστατευόμενη Ονομασία Προέλευσης. 

Πόσες αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις έχουν αυτές τις ενδείξεις ευανάγνωστα γραμμένες στις ετικέτες των κρασιών τους;

Η θέση του Ξινόμαυρου ως τοποποικιλίας θα εξαρτηθεί από τις συντονισμένες ενέργειες όλων σας. Οι αμπελουργικές εκμεταλλεύσεις όχι μόνο της Νάουσας και του Αμυνταίου, αλλά και των άλλων περιοχών της χώρας μας είναι πολύ μικρές μπροστά στους γίγαντες της διεθνούς σκακιέρας. Για να δημιουργηθεί η θέση που αξίζει στους οίνους των περιοχών σας από Ξινόμαυρο χρειάζεται συλλογική προσπάθεια.

Φωτο: από αριστερά Νίκος Φουντής (Κτήμα Φουντή), Ζέτα Παπαγεωργοπούλου (Λαογράφος-Φιλόλογος), Δρ. Χαρούλα Σπινθηροπούλου (Αργατία), Γιάννης Βογιατζής ( Κτήμα Βογιατζή – Μπουτάρης Οινοποιητική), Δρ. Σταυρούλα Κουράκου-Δραγώνα, Μπάμπης Λέγγας (Εκδόσεις Φοίνικας) 

Τελικά τα κρασιά από Ξινόμαυρο απευθύνονται σε μεγάλο εύρος καταναλωτών ή μόνο σε αυτούς που εκτιμούν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους; 
 
Τα κρασιά από την ποικιλία αμπέλου Ξινόμαυρο των περιοχών Νάουσας και Αμυνταίου, όπως τα γνώρισα εγώ μέσω των πειραματισμών, και κρίνοντας αυτά που κυκλοφορούν σήμερα στην ελληνική αγορά, μπορούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις όλων των καταναλωτών που αγαπούν τα κόκκινα κρασιά με δική τους προσωπικότητα: χαρακτηριστική μύτη, γεμάτη, πλούσια γεύση, ισορροπία οξύτητας-αλκοόλης, χαρακτηριστικά αρωματική επίγευση. 

Όμως υπάρχουν, δυστυχώς, και κρασιά από Ξινόμαυρο τραχειά, όξινα και γυμνά στο στόμα. Δεν μιλάμε γι αυτά. Θα ήταν χρήσιμο να εκλείψουν γιατί προκαλούν ζημιά στους παραγωγούς που πασχίζουν να αναδείξουν το υψηλό οινικό δυναμικό της ποικιλία Ξινόμαυρο και την ιδιαιτερότητα των εκλεκτών οίνων που παράγονται από τα σταφύλια της.

Φωτο: από αριστερά – Νίκος Φουντής, Πάναγιώτης Γεωργιάδης (Αργατία), Γιάννης Μπουτάρης (Κτήμα Κυρ Γιάννη) Δρ. Σταυρούλα Κουράκου

Η προσέγγιση των αγορών του εξωτερικού θα πρέπει να δίνει βάρος στην προώθηση στις αγορές -στόχους ή να δίνει βάση στην εμπειρία των φίλων του κρασιού που επισκέπτονται τη χώρα μας. 
 
Και στα δύο. Γιατί οι αγορές δεν ανοίγουν από τους φίλους, υπάρχουν τεράστια συμφέροντα στις αγορές. Εξάλλου, κάθε αγορά έχει τις προτιμήσεις της. Οι εξαγωγές σωστό είναι να απευθύνονται σε στοχευμένες αγορές. Είναι μάταιο να γίνονται προσπάθειες για τοποθέτηση κρασιών κόκκινων από Ξινόμαυρο, όταν στη συγκεκριμένη αγορά επικρατούν ελαφριά, ερυθρωπά, φρέσκα κρασιά. 

Πάντως ο λόγος των φίλων διαδραματίζει το δικό του ρόλο. Κυρίως εάν ζητούν στο τόπο τους να αγοράσουν το κρασί που τους άρεσε όταν επισκέφτηκαν οινοποιεία της χώρας μας. Αλλά τι γίνεται όταν δεν τα βρίσκουν γιατί δεν εισάγονται στην περιοχή τους; Και τι γίνεται όταν οι ξένοι που επισκέπτονται τη Νάουσα και το Αμύνταιο δοκιμάζουν εξαίρετα κρασιά Ξινόμαυρου, αλλά όταν πάνε σε μια ταβέρνα βρίσκουν υποβαθμισμένης ποιότητας Ξινόμαυρο;
 
Το έχω ξαναγράψει: Ο τουρισμός θα μπορούσε να είναι ο κύριος μοχλός προώθησης των αγροτικών μας προϊόντων και φυσικά των οίνων, αλλά η εστίαση συνήθως δεν βοηθάει, κυρίως στις περιπτώσεις ομαδικού τουρισμού με «χτισμένες» τις τιμές ημιδιατροφής.

Κινήσεις προσέγγισης σαν αυτή «Των Φίλων του Ξινόμαυρου» μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα προσέγγισης μεγαλύτερου κοινού μέσω της εμπειρίας του Αμπελώνα, της παραγωγής Κρασιού, της Γευσιγνωσίας και της Γαστρονομίας; Είναι μόνο για τον Ελλαδικό χώρο ή μπορούν να αποτελέσουν στοιχεία διαφοροποίησης στην επικοινωνία και στις αγορές του εξωτερικού;

Φωτο: Υιοθετημένος Αμπελώνας “Φίλων του Ξινόμαυρου”. Σκηνή από τον Τρύγο του 2012

Άξιοι συγχαρητηρίων όσοι αποτελούν την ομάδα «Φίλοι του Ξινόμαυρου». Ασφαλώς όταν γνωρίζεις σε βάθος και δένεσαι με αυτό που τρως ή πίνεις, είσαι σε θέση να το προωθήσεις με ποιοτικά επιχειρήματα. Είναι και σε άλλες περιοχές που έχουν οργανωθεί παραπλήσιες εκδηλώσεις, όπως π.χ. με παιδιά προσχολικής ηλικίας που ασχολούνται με τ’αμπέλια και γράφουν, με την καθοδήγηση των δασκάλων ή καθηγητών, την ιστορία των αμπελιών και του κρασιού της περιοχής τους. Μου έχουν στείλει μερικά τέτοια βιβλία.
Όσο για την επίδραση που ομάδες σαν αυτή των «Φίλων του Ξινόμαυρου» μπορεί να έχουν στις ξένες αγορές, με βρίσκεται διστακτική. Μόνον εάν γίνουν αδερφοποιήσεις με ανάλογες ομάδες σε ξένες χώρες, μπορούν να επιτευχθούν επικοινωνίες αποτελεσματικές. Και πάντως εάν δεν υπάρχει έντυπο ενημερωτικό υλικό (όχι διαφημιστικό) που να αφορά την ιστορία και τον πολιτισμό των περιοχών καλλιέργειας της ποικιλίας Ξινόμαυρο, οι δυνατότητες παραμένουν περιορισμένες. Δυστυχώς, αργήσατε οι Ναουσαίοι σε αυτόν τον τομέα. Και η άργητα αυτή απορρέει από το γεγονός ότι δεν έχει γίνει αντιληπτή η ανάγκη κοινών δράσεων.